lịch sữ QUẢNG NAM

Đất Quảng Nam xưa thuộc bộ Việt Thường, một trong 15 bộ của nước Văn Lang. Từ thế kỷ thứ 15, vùng đất từ đèo Hải Vân trở vào phía Nam thuộc nước Chiêm Thành, đặt tên là hai châu Vijaya và Pandut, Hồ Quý Ly chiếm ngôi nhà Trần xong liền sai tướng Đỗ Mẫn mở cuộc Nam chinh vào năm 1402. Vua Chiêm Thành là Ba Đích Lại chống không nổi nên phải dâng đất Chiêm Động (phía Nam tỉnh Quảng Nam) để xin bãi binh. Nhưng Hồ Quý Ly bắt phải dâng thêm đất Cổ Lụy, rồi phân làm bốn châu Thăng, Hoa, Châu, Nghĩa .

Năm Canh Thìn 1470, vua Chiêm Thành là Trà Toàn cho người sang cầu diện nhà Minh, cùng lúc đó đem quân đánh châu Hoa. Vua Lê Thánh Tông quyết định Nam chinh, đại thắng quân Chiêm, bắt được Trà Toàn, nới rộng bờ cõi cho đến Phan Rang. Sau đó vua Thánh Tông thừa lập tuyên Quảng Nam gồm ba phủ Thăng Hoa, Hoài Nhơn và Tư Nghĩa vào năm 1471. Đến năm 1490, Thừa Tuyên Quảng Nam gọi là xứ Quảng Nam.

Năm Giáp Tý 1744, Chúa Nguyễn Phúc Khoái đổi xứ Quảng Nam thành dinh. Thời Gia Long, phủ Thăng Hoa đổi thành trấn Quảng Nam. Năm 1832, Minh Mạng đổi thành tỉnh. Năm 1962 đất Quảng Nam lại cắt bớt để thành lập tỉnh mới là Quảng Tín, ranh giới được quy định từ đèo Hải Vân đến sông Rù Rì.



Đà Nẵng là nơi quân Pháp khởi sự gây hấn để mở đầu cho việc xâm lăng nước ta. Đầu năm năm 1874, chúng ngang nhiên mang hai chiến hạm đậu ngoài cửa biển Đà Nẵng sinh sự. Ngày 15-4, chúng nổ súng trong hai giờ liền rồi bỏ đi. Ngày 16-9-1856, Pháp lại đến, bắn phá đồn lũy ở bán đảo Sơn Trà, rồi đổ bộ vùng biển. Quan quân triều đình lui về tử thủ thành An Hải và các đồn lân cận, không cho giặc tiến thêm, sau chúng phải rút.

Ngày 30-8-1858, Pháp sai tên Trung tướng Genouilly đem 3.000 quân và 17 chiến tàu của Pháp và Y Pha Nho đến chiếm Đà Nẵng. Các đồn chính Nại Hiên, Tôn Hải, An Hải thất thủ. Đô thống Lê Đình Lý chống trả kịch liệt và bị trọng thương. Triều đình khẩn cấp cử hai dũng tướng Nguyễn Tri Phương và Phạm Thế Hiển từ trong Nam ra Đà Nẵng chống giữ. Hai ông cho lập đồn Liên Trì và đắp phòng tuyến dài từ Hảøi Châu đến Phúc Ninh, Giặc thấy bất lợi, giữ lại một số quân, rồi mang tàu chiến đi đánh Gia Định. Ngày 7-2-1859, quân ta tiến đánh đẩy giặc ra ngoài biển. Chúng phải tăng cường lực lượng tấn công nhưng bị sập hầm chông tổn thất nặng. Pháp phải xin nghị hòa và rút khỏi Đà Nẵng để dồn quân chiếm phía Nam nước ta.



Hưởng ứng hịch Cần Vương, con dân Quảng Nam vùng lên kháng chiến. Tháng 9-1885,các anh hùng Nguyễn Duy Hiệu (người làng Thanh Hà quận Điện Bàn), Trần Văn Dự, Phan Bá Phiến thành lập "Nghĩa Hội Quảng Nam", chiêu mộ và huấn luyện nghĩa quân, lập căn cứ chiến lược Trung Lập, rồi tiến đánh khắp đồn trại của giặc, từ La Qua (Điện Bàn), Trà Kiệu, Phú Thượng, Bãi Chai, Gò Muống đến Hòa Vang, Phú Trạch, Viêm Minh, Duy Xuyên... Đau đớn thay triều đình Đồng Khánh lại làm tay sai cho quân Pháp đàn áp phong trào kháng chiến.

Ngày 13-12-1885, anh hùng Trần Văn Dự bị bắt và bị giặc Pháp giết tại Điện Bàn, nhưng vẫn đem xác ông ra chém đầu lần nửa. Công cuộc vẫn tiếp tục không ngừng. Đồng Khánh lại cử tên phản quốc Nguyễn Thân cùng với giặc Pháp đem đại binh vây các căn cứ của nghĩa quân. Đến ngày 21-9-1887, vì thế cùng lực kiệt và muốn bảo toàn sinh lực của tổ chức, Phan Bá Phiến uống thuốc độc tự vận, còn Nguyễn Duy Hiệu bị bắt và đền nợ nước tại Huế

[list][*]